यजुर्वेदलाई दैनिक जीवनमा कसरी प्रयोग गर्ने ?

हिन्दू धर्मका चार पवित्र ग्रंथहरु मध्ये एक यजुर्वेद हो, जुन ऋग्वेद पछि दोस्रो वेद मानिन्छ । यो हिन्दु धर्मको श्रुती शास्त्र हो, जहाँ यज्ञ प्रक्रियाको लागि गद्य र श्लोक मन्त्र भनिएको छ । यो विश्वास गरिएको छ कि यजुर्वेद सम्हिताहरू अन्तिम रचना समाहितहरू थिए जुन ईसापूर्वमा लेखिएका थिए । दोस्रो सहस्राब्दीको अन्तदेखि पहिलो सहस्राब्दीको शुरुका शताब्दीहरू । यजुर्वेदमा त्यस्ता धेरै जानकारीहरू छन्, जसको बारेमा हामीले थाहा पाउनुपर्दछ । यजुर्वेदमा ऋग्वेदका ६६३ मन्त्रहरु निहित छन् । तर, पनि ऋग्वेदभन्दा अलग पाठ मानिन्छ । यसको मुख्य कारण भनेको यजुर्वेद मुख्यतया एक गद्य पाठ हो । यस पदमा रहेका पदहरू ऋग्वेद वा अथर्ववेदबाट लिइएको हो ।

यजुर्वेदमा लेखिएको केही महत्त्वपूर्ण जानकारी
यजुर्वेद शब्द यजुस शब्दबाट आएको हो र याजुसको अर्थ ’यज्ञ’ हो ।
यज्ञमा उच्चारण गरिएको गद्य भजनहरूलाई यजुष भनिन्छ ।
यजुर्वेद कुरुक्षेत्र क्षेत्रमा बनिएको थियो । यस वेदको रचना १४०० देखि १००० ईसा पूर्वको मानिन्छ । यजुर्वेदले पछिका वैदिक युगको राजनीतिक, सामाजिक र धार्मिक जीवनको बारेमा जानकारी दिन्छ ।
यस वेदमा यज्ञ र हवनका लागि नियमहरू छन्, त्यसैले यो एउटा रितिथितिवादी पुस्तक हो । आर्यको सामाजिक र धार्मिक जीवनको बारेमा जानकारी यस वेदमा पाइन्छ । यस वेदमा उत्तरकालीन वैदिक युगको राजनीतिक, सामाजिक र धार्मिक जीवनसँग सम्बन्धित जानकारी भेटिन्छ । वर्ण प्रणाली र वार्णाश्रमसँग सम्बन्धित जानकारी पनि यस वेदमा भेटिन्छ । अश्वमेध जस्ता थुप्रै बलिदानहरूको विवरण यस वेदमा पाइन्छ ।

दैनिक जीवनमा यजुर्वेदको प्रयोग
तपाईंलाई यो पनि थाहा छ कि प्राचीन काल र वर्तमान समयमा धेरै परिवर्तन भएको छ, तर यो कुरा स्पष्ट छ कि आज पनि आधारभूत ज्ञानले यज्ञको साथ सम्बन्धित ज्ञान जस्ता यसको महत्व कायम गरिरहेको छ । यजुर्वेद यस्तो धार्मिक पाठ हो जहाँ यज्ञ र हभन सम्बन्धी नियमहरू बताइएको छ । यज्ञ र हवनको महत्व र उपयोगिता आजको समयमा पनि यथावत छ किनकि परिवारहरूमा आज पनि जब संस्कार र बलिदानका विधिहरू गरिन्छन् भने मन्त्रहरू यजुर्वेदबाट नै लिइन्छन् । यसको मतलव यो छ कि यजुर्वेद वेदको विभाजन हो जुन अझै हाम्रो जीवनमा आफ्नो स्थान कायम राख्छ । यस बाहेक, गायत्री मन्त्र र महामृत्युंजय मन्त्र जसलाई हामी आज पनि जप गर्दछौं, ती मन्त्रहरू यजुर्वेदमा पनि निहित छन् । यज्ञ र हवन सम्बन्धी ज्ञान दिनुको अलावा यो वेदले हामीलाई पुरानो युगको सामाजिक र धार्मिक जीवनको बारेमा पनि जानकारी प्रदान गर्दछ जुन ऐतिहासिक दृष्टिकोणबाट अत्यन्त महत्वपूर्ण छ ।