अक्षय तृतीया किसानहरूको पर्व हो

के तपाईँले यस पटक अक्षय तृतीयामा सुन किन्ने मन बनाउनु भएको छ ? यदि हो, भने पनि कुनै समस्या छैन । तर हामी तपाईँलाई यो अक्षय तृतीयामा यस्तो तथ्य सँग साक्षात्कार गराउँदैछौं । जहाँ वास्तविक सुन बिना मूल्य बर्बाद भइरहेको छ भने मानव जाति भोकमरीको सिकार हुने स्थितिमा पुगेको छ ।

भनिन्छ, वास्तविक सुन भनेको अन्न हो र किसानले आफ्नो बुद्धि, मेहनत, नम्रता र धैर्यताले अन्न उत्पादन गर्छ । उसले यसका लागि पृथ्वी, आकाश, जल, वायु र अग्निको आराधना गर्छ भने त्यसबापत उसले अन्नका रूपमा सुन प्राप्त गर्छ । हामी मध्ये धेरैले यो सुन वर्षभरि किनेर खान्छौँ । हाम्रो भान्सामा पाक्ने परिकारको सुगन्ध पनि यिनै किसानको उत्पादनबाट आउँछ ।

अक्षय तृतीया किसानका लागि सुन किन्ने वा बेच्ने दिन होइन। गाउँमा बस्ने पुरानो पुस्ताका लागि यो सुन किन्ने दिन पटक्कै थिएन। सायद त्यसैले पनि पौराणिक कथाहरूमा अक्षय तृतीयाको महत्त्व भोजनसँग जोडिएको छ।

अक्षयको अर्थ कहिल्यै क्षय नहुनु हो । पाण्डवहरूलाई खाद्यान्नको अभाव नहोस् भनेर कृष्णले द्रौपदीलाई अक्षय पात्र दिएका थिए भन्ने प्रसंग महाभारतमा उल्लेख छ । उक्त भाँडाको विशेषता के थियो भने त्यसको अन्न कहिल्यै सकिँदैनथ्यो । यो धर्ती पनि यस्तो भाँडो हो जसले हामीलाई निरन्तर भोजन दिइरहेको छ । दुर्भाग्यवश, हाम्रो लोभ , स्वार्थ आदिका कारण हामीले यो पृथ्वी अर्थात् अक्षय पात्रलाई पनि नष्ट गर्‍यौँ।

अक्षय तृतीया मौसम, खाना र किसानसँग सम्बन्धित दिन हो। मूलतः अक्षय तृतीया कृषिको नयाँ चक्र सुरुवात गर्ने दिन हो। वैशाख महिनामा पर्ने अक्षय तृतीयादेखि मौसम परिवर्तन हुने मान्यता छ । यसलाई वसन्तको अन्त्य र गर्मीको सुरुवात पनि मानिन्छ । अक्षय तृतीयापछि धान रोपाइँको तयारी सुरु हुन्छ । अक्षय तृतीयाले कृषकहरूका लागि खेतीयोग्य दिनहरू र मौसम पूर्वानुमानको गणनाको सुरुवात पनि गर्दछ।

पञ्चाङ्गका तिथिहरूले हामीलाई लगन, दिशा, शुभ र अशुभ समय मात्र बताउँदैन हामीलाई स्थानीय मौसम परिवर्तन र वर्षाको पूर्वानुमानको मिति पनि बताउँछन्। पञ्चाङ्ग अनुसार अक्षय तृतीयाको दिनदेखि किसानका लागि नयाँ बालीको वार्षिक क्यालेन्डर सुरु हुन्छ । आजको दिनलाई नयाँ पुस्ताले सुन किन्ने दिनका रूपमा नयाँ परिभाषा सिकाए पनि हाम्रो पुरानो पुस्ताले यो दिनलाई कृषिको नयाँ थालनीका रूपमा लिएको थियो ।

पहिले प्रविधि वा पुस्तकका कुरा नहुँदा किसानहरूले मौखिक ज्ञानलाई पछ्याउँथे । मौसम पूर्वानुमान किसानका लागि धेरै महत्त्वपूर्ण कार्य हो। पञ्चाङ्ग हजारौँ वर्षदेखि बादलको आकार र आकार हेरेर वर्षाको भविष्यवाणी गर्न प्रयोग हुँदै आएको छ। वर्षभरि कस्तो किसिमको वर्षा हुन्छ भन्ने कुरा पनि पञ्चाङबाटै अनुमान गरिन्थ्यो । पञ्चाङ्गमा रेकर्ड गरिएका कुल ९ प्रकारका बादलमध्ये निलम र वरुणम दुई प्रकारका बादल हुन् जसले भारी वर्षाको सङ्केत गर्दछ। त्यसै गरी कलाम र पुष्करम नामको बादलले हल्का वर्षा गराउने जनाइएको छ । यी भविष्यवाणीहरू आधुनिक संसारमा पनि परीक्षण गरिएका छन्।

नयाँ प्रवृत्ति, नयाँ ताल

जसरी संसार नयाँ शताब्दीमा अघि बढ्दै गयो अक्षय तृतीयामा सुन किन्ने नयाँ चलन पनि ह्वात्तै बढ्यो भने वास्तविक सुन कालाकार अर्थात् कृषकहरू ऋणमा डुब्ने अनि आत्महत्या गर्ने चलन पनि बढ्दै गयो । अहिले उनीहरूको खल्ती खाली छ । देशका किसानहरू ऋणमा डुबेका छन् किनभने यदि उनीहरूको खेतमा खडेरी लागेन भने अवश्य बाढी आउनेछ। भारी वर्षाले उनीहरूको बाली नष्ट हुनेछ ।

यदि बाढी – खडेरी दुवै केही भएन भने बालीको बम्पर उत्पादन त हुनेछ तर किसानले त्यसको मूल्य पाउने छैन वा बजारमा आयातित अन्नको बाढी आउनेछ जसका कारण किसानको बालीको कुनै मूल्य रहँदैन । यस्तै बिसंगतिहरुको परिणाम हो किसानहरू आफ्नो बाली सडकमा फाल्न बाध्य हुनु । यी सबै हामी बिच नै भइरहेको छ र हामी सहरहरूमा समृद्धिकी देवीलाई खुसी पार्न सुन किन्ने सुरमा छौँ – जय अक्षय तृतीया ।