आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स के हो ? यसले के गर्छ ?

काठमाडौं । आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स वा छोटकरीमा एआई एउटा यस्तो प्रविधि हो जसले कम्प्युटरलाई ‘मानव’ रूपमा सोच्न वा कार्य गर्न सक्षम बनाउँछ । यसले आफ्नो परिवेशबाट जानकारी लिएर तथा यसले के सिक्छ वा महसुस गर्छ त्यसको आधारमा मानवको कार्यलाई सहज र सरल बनाउँछ ।

कहिलेकाहीँ हामीले महसुस नगरे पनि यसले हाम्रो फुर्सदको समयमा काम गर्ने र रमाइलो गर्ने तरिकालाई समेत असर गर्छ । एआई हाम्रो जीवनको ठूलो हिस्सा बनिरहेको छ । किनकि यस पछाडिको टेक्नोलोजी बढ्दै गइरहेको छ। मेशिनहरूले गल्तीहरूबाट ‘सिक्ने’ क्षमतामा सुधार गर्दैछन् ।

केही अन्वेषकहरूले रोबोटलाई भावनाहरूसमेत सिकाउने प्रयास पनि गरिरहेका छन्। केही व्यक्तिहरू सोच्छन् कि प्रविधि साँच्चै राम्रो विचार हो ।

गत महिना यो घोषणा गरिएको थियो कि इङ्गल्याण्डको NHS ले स्वास्थ्य सेवा भित्र एआईको भूमिका बढाउन एक विशेष एआई प्रयोगशाला स्थापना गरिरहेको छ।

सरकारले यसमा २५० मिलियन पाउण्ड खर्च गर्ने घोषणा गर्दै स्वास्थ्य सचिव म्याट ह्यान्ककले यो प्रविधिसँग बिरामीको हेरचाह’ सुधार गर्न, जीवन बचाउन र डाक्टरहरूलाई बिरामीहरूसँग बढी समय बिताउनको लागि ‘ठूलो शक्ति’ रहेको बताए ।

एआईले के गर्छ ?

एआईलाई धेरै फरक कार्य र गतिविधिहरुको लागी प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

व्यक्तिगत इलेक्ट्रोनिक खाताहरू (जस्तै हाम्रा फोनहरू वा सामाजिक सञ्जालहरू) हामीलाई मन पर्ने कुराहरू बारे थप जान्नको लागि एआई प्रयोग गर्छन् । यसको एउटा उदाहरण Netflix जस्ता मनोरञ्जन सेवाहरू हो जसले हामीलाई के हेर्न मनपर्छ भनेर बुझ्न र उनीहरूले सिकेका कुराहरूमा आधारित अन्य कार्यक्रमहरू सिफारिस गर्न प्रविधि प्रयोग गर्छन् ।

यसले खेलाडीले कसरी व्यवहार गर्छ भन्ने अध्ययन गरेर भिडियो गेमहरूलाई अझ चुनौतीपूर्ण बनाउन सक्छ, जबकि एलेक्सा र सिरी जस्ता गृह सहायकहरू पनि यसमा भर पर्छन् ।

एआई स्वास्थ्य सेवामा प्रयोग गर्न सकिन्छ । अनुसन्धान उद्देश्यका लागि मात्र नभई सुधारिएको निगरानी मार्फत बिरामीहरूको राम्रो हेरचाह गर्न पनि यसको प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

यातायात भित्र पनि यसको प्रयोग छ । उदाहरणका लागि, चालकविहीन कारहरू एआई प्रविधिको उदाहरण हुन् । जबकि यो उड्डयन उद्योगमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ (उदाहरणका लागि, उडान सिमुलेटरहरूमा)।

किसानहरूले बाली र अवस्थाहरू अनुगमन गर्न र भविष्यवाणीहरू गर्न एआई प्रयोग गर्न सक्छन्, जसले तिनीहरूलाई अझ प्रभावकारी हुन मद्दत गर्नेछ।

एआई कहाँबाट आयो ?

आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स शब्द पहिलो पटक सन् १९५६ मा प्रयोग भएको थियो । १९६० मा वैज्ञानिकहरूले कम्प्युटरलाई कसरी नक्कल गर्ने – वा मानव जस्तै निर्णय गर्ने तरिका सिकाउँदै थिए ।

यो ‘मेसिन लर्निङ’ अनुसन्धानको रूपमा विकसित भयो । जसमा रोबोटहरूलाई केवल प्रतिलिपि गर्नुको सट्टा आफैंले सिक्न र आफ्ना गल्तीहरू सम्झन सिकाइएको थियो । एल्गोरिदमहरूले मेसिन लर्निङमा ठूलो भूमिका खेल्छन् किनभने तिनीहरूले कम्प्युटर र रोबोटहरूलाई के गर्ने भनेर जान्न मद्दत गर्छन् ।

मानिसहरू किन एआई को बारेमा चिन्तित छन् ?

धेरै मानिसहरूलाई एआई टेक्नोलोजी र रोबोटहरू धेरै सिकाउने भए भन्ने बारे चिन्ता छ ।

विगतमा प्रसिद्ध वैज्ञानिक सर स्टीफन हकिङले यसबारे कुरा गरेका थिए । हामीले अहिलेसम्म बनाएको एआई धेरै उपयोगी र सहयोगी रहेको उनले बताए तर रोबोटलाई धेरै सिकाउने हो भने उनीहरु मानिसभन्दा स्मार्ट बन्न सक्ने र समस्या निम्त्याउन सक्ने चिन्ता व्यक्त गरेका थिए ।

मानिसहरूले गोपनीयताको बारेमा पनि चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । उदाहरणका लागि, आलोचकहरूले सोच्छन् कि यदि एआईले हामीलाई अनलाइन हेर्न मनपराउने कुराको बारेमा धेरै सिक्यो र हामीलाई इलेक्ट्रोनिक उपकरणहरूमा धेरै समय बिताउन प्रोत्साहन दियो भने यो समस्या हुन सक्छ ।

एआईको बारेमा अर्को चिन्ता यो हो कि यदि रोबोट र कम्प्युटरहरू धेरै बौद्धिक भए । तिनीहरूले मानिसहरूले सामान्यतया गर्नुपर्ने कामहरू गर्न सिक्न सक्छन् । जसले धेरै मानिसहरूलाई बेरोजगार बनाउँछ ।

तर केहि मानिसहरू असहमत छन् । उनीहरु भन्छन् कि टेक्नोलोजी मानव विचार र कार्यहरू जत्तिकै उन्नत हुनेछैन, त्यसैले केही आलोचकहरूले वर्णन गरेको रोबोटले ‘ओभर’ गर्ने खतरा छैन ।