ब्रह्माको पुजा किन गरिदैन ?

यो ब्रह्माण्ड ब्रह्माले बनाएको हो। ब्रह्माले संसारका हरेक प्राणीलाई सृष्टि गर्नुभएको छ। त्यसोभए के तपाईंले कहिल्यै सोच्नुभएको छ यो ब्रह्माण्डको रचयिता ब्रह्मा हुनुहुन्छ जसको हैसियत धेरै उच्च छ भने किन उनको पूजा गरिदैन ? संसारमा ब्रह्माजीका केही मात्र मन्दिर छन् । जसमा राजस्थानको पुष्करमा रहेको ब्रह्मा मन्दिर सबैभन्दा पुरानो र प्रसिद्ध छ। किन यस्तो त ?

वेद ज्ञान ब्रह्माजीबाट मात्र प्रचारित भएको थियो। उनको चार मुख, चार हात र प्रत्येक पाखुरामा एक वेद छ। तर उहाँको पूजा गर्ने सम्प्रदाय थोरै छन्। पुरा अनुसार सम्पूर्ण ब्रह्माण्डमा सबैभन्दा ज्ञानी ब्रह्मा नै हुन । भनिन्छ ब्रह्माको नामले ब्रह्माण्डको नाम सुशोभित छ तर पृथ्वीमा ब्रह्माको एउटा मात्र मन्दिर छ। त्यो पवित्र स्थान हो – तीर्थराज पुष्कर। पुष्कर राजस्थानको पहाडको बीचमा अवस्थित प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिपुर्ण सुन्दर सहर हो।

यद्यपि यो शहरमा धेरै मन्दिरहरू छन्, तर पुष्करको ब्रह्मा मन्दिर यी सबै मन्दिरहरूमा सबैभन्दा विशेष छ । यो मन्दिरलाई ब्रह्माण्डको सृष्टिकर्ता ब्रह्माको घर पनि मानिन्छ। यसको प्राकृतिक सौन्दर्यले मोहित बनाउँछ । यहाँको कला र संस्कृति यहाँको वातावरणसँग एकाकार छ। यहाँको वातावरणको जति वर्णन गरे पनि कम हुन्छ।

किंवदन्ती अनुसार जब देवताहरूले ब्रह्मालाई ब्रह्माण्डको सृष्टि गर्न आग्रह गरे, तब देवताहरूको अनुरोधमा ब्रह्माले ब्रह्मलोकबाट कमलको फूल पाताल लोकतर्फ फाले र आफ्नो प्रवक्ता बिदुरलाई भने कि यो फूल जहाँ झर्छ, त्यहाँ सृष्टि हुन्छ र ब्रह्माण्ड त्यहिँबाट सुरु हुनेछ। पुष्करको ब्रह्मसरोवर ब्रह्माले कमलको फूल खसालेको पवित्र स्थान हो भन्ने मान्यता छ।

कमलको फूल खस्दा पृथ्वीको उक्त स्थानमा पोखरी बनेको र यज्ञका लागि ब्रह्माजीले यही ठाउँ रोजेको जनविश्वास पनि छ ।

पृथ्वीमा किन ब्रह्माजीको पूजा हुँदैन ?

चार वेदका जानकार ब्रह्मालाई पृथ्वीमा पूजा नहुने श्राप छ। यस सम्बन्धमा धेरै कथाहरू छन्, जसमध्ये केही सत्य छन् र केही मनगढन्ते । पुराण अनुसार ब्रह्मालाई उनकी पत्नी सावित्रीले श्राप दिएकि थिइन ।

यसको पछाडिको कथा के छ भने जब ब्रह्माले पृथ्वीमा ब्रह्माण्डको सृष्टि गर्नुभयो, त्यसपछि उनले १० हजार वर्ष तपस्या गरे। तपस्या पूरा भएपछि उनले आफ्नो शरीरबाट जीवित प्राणीहरू सिर्जना गरे र त्यसपछि यज्ञको अनुष्ठान गर्ने व्रत बसे। भनिन्छ ब्रह्माका दुई श्रीमती थिए । पहिलो श्रीमती माता सावित्री र दोस्रो श्रीमती वेदज्ञी गायत्री देवी ।

जुन समयमा ब्रह्मा यज्ञमा विराजमान थिए, माता सावित्री त्यहाँ उपस्थित थिइनन् । ब्रह्माजीले यज्ञमा कुनै ढिलाइ नहोस् भनेर आफ्नी दोस्रो श्रीमती माता गायत्रीलाई आफ्नो देब्रेपट्टि बसाएर यज्ञ सुरु गरे । त्यसपछि ब्रह्माजीकी दोस्रो श्रीमती माता सावित्री त्यहाँ आउँछिन् र ब्रह्माजीको देब्रेपट्टि माता गायत्रीलाई देखेर क्रोधित हुन्छिन् ।

क्रोधित भएर माता सावित्रीले ब्रह्मालाई भनिन् – तपाईंले ब्रह्माण्ड र नियमहरू बनाउनुभएको छ। श्रीमती नभएको अवस्थामा यज्ञ सुरु भएको छ । तपाईंले आफै बनाएका नियमहरू उल्लङ्घन गर्नुभयो। यो उल्लङ्घनका कारण म तिमीलाई श्राप दिन्छु कि पृथ्वीमा तिम्रो पूजा हुनेछैन। तिमी कलियुगमा पूजनीय रहनेछौ तर संसारमा तिम्रो कुनै मन्दिर हुनेछैन। त्यसपछि माता सावित्री त्यहाँबाट गइन् र आज पनि ब्रह्मालाई त्यही श्राप छ ।

यही कारणले गर्दा सारा पृथ्वीमा ब्रह्माजीको एक मात्र मन्दिर पुष्करमा अवस्थित छ। पुष्करको यो प्रसिद्ध मन्दिरमा नेपालका मानिसहरु पनि पुग्छन । भनिन्छ – भगवान राम द्वापर युगमा पुष्कर पनि गएका थिए र उनले त्यहाँ आफ्ना पुर्खाहरूका लागि पिण्डदान गरेका थिए। भनिन्छ ब्रह्मसरोवरको जल यति पवित्र मानिन्छ कि त्यसलाई छोए पाप पखालिन्छ ।

यो तालमा नुहाउन र शरीर र मन शुद्ध गर्न लाखौं भक्तजन आउँछन्। भनिन्छ पुष्कर जस्तो मन्दिर अरु कुनै छैन किनभने पुष्कर एक मात्र ठाउँ हो जसको स्थापना भगवान ब्रह्मा आफैले गर्नुभएको हो । पुष्कर मन शुद्ध गर्ने उत्तम ठाउँ हो। समय मिल्दा यहाँको तालमा नुहाएर पुण्य प्राप्त गर्न सकिन्छ।